Yalanın başlama yaşı 5’tir. Başkalarını kandırmak amacıyla kasıtlı olarak, düşünce sistemimizde uydurulmuş durumlardır. Bazı çocuklar, söylediğinin yalan olduğunu bilmeden söylerler. Bunu anlamak için çocuğun gelişim dönemine bakmak gerekir. Yalan çocuğun algılama sistemi ile bağlantılıdır. Ona göre büyütüp abartabilir.
YALAN TÜRLERİ
-
HAYALİ (FANTASTİK) YALANLAR: Çocuk hayal kurmak amacıyla yalan söyler. Hayal ve gerçek anlamdaki yalanı ayırt etmeliyiz. Bu bir uyum bozukluğu değildir. Erken çocukluk döneminde görülür. Çocuk bu yalanı rahatlamak için söyler. Bu yalanlarda mantık yoktur. İşittiği veya gördüğü şeylerin etkisi ile bu yalan uydurulur. Tipik olarak hayalindeki birisi ile konuşur. Bu doğaldır. Bu durumda yapılacak şey; çocuğun anlayacağı düzeyde, gerçek ve hayali ayırt etmesini sağlamaktır. Sosyal çevresi olan çocuklarda hayali insan görme ve konuşma olmaz.
-
TAKLİT YALANLAR: Çevrede yalan kabul görüyorsa, çocuk bunu çabuk sindirir. Doğru ve yanlışı ayırt etmekte zorlanır. Bu durumda taklit edilen kişilerle konuşulmalı.
-
SOSYAL YALANLAR: Genellikle zor veya kötü durumlardan kaçınmak için yetişkinler söyler. Bazen yetişkinler bu yalanları çocuklara söylettirirler. Çocuk bunu kendisi de kullanmaya başlar. Okula gitmek istemediğinde rahatsız olduğunu söyler. Çocuklara yalan söylettirilmemeli.
-
DİKKAT ÇEKME YALANLARI: Söylendiğinde başkalarının dikkatini çeker. Başka insanların ona uyarıda bulunmasını veya fark etmesini sağlamak için söyler. Nedeni; çocuklardan yapamayacakları şeylerin istenmesi ya da çocuğun görmezden gelinmesidir. Çocuk bu durumda dikkat çekmek için yalan söyler.
-
İNTİKAM YALANLARI: Bunlar, karşısındaki kişiden intikam almak için söylenen yalanlardır. Kişinin sevmediği, hoşlanmadığı ya da kendi arzularını engelleyen kişilere karşı kasıtlı kullanılan yalanlardır. Aşırı otoriteye karşı, okulda öğretmeninin öğrencilere ayrım yapması veya başkalarının görünümü veya sahip olduklarını kıskanması sonucu ortaya çıkar. Tehlikelidir.
-
MENFAAT (ÇIKAR) KARŞILIĞI SÖYLENEN YALANLAR: Çocuklukta oluşur. Karşılık beklenip söylenen yalanlardır.
-
PATOLOJİK YALANLAR: Burada kasıt ve avantaj yoktur. Düşünülmeden söylenir. Neden söylendiği belli değildir. Ergenliğin ilk yıllarında çıkar. Tedavi edilmezse ömür boyu sürer. Ergenlik başında diğer uyumsuz davranışlarla birlikte karşımıza çıkar. Patolojik yalanda yapıda bir sorun vardır.
YALAN SÖYLEME TEDAVİSİ
Uygun bir tedavi ile tüm yalan türleri düzeltilebilir. Öncelikle gerçekten yalan mı söylüyor? Neden yalan söylüyor? Bu durum nelerden kaynaklanıyor? Bunlar saptanmalı. Daha sonra;
-
Anne-baba yakın çevre yalan söylemekten kaçınmalı.
-
Çocuk, bizim istediğimiz tepki, davranış ve tutum gösterdiğinde ilk aşamada tolerans gösterilmeli. (Tolerans nedir: Yalanını bildiğimizi hissettirmeliyiz. Ama ona bağırıp çağırmadan ve onu uyarmadan bunu yapmalıyız.)
-
Anne-babalar, çocuk ve gençlere yapabilecekleri sorumlulukları vermeli. Yeteneklerinin üstünde baları beklenirse, bu yalanla sonuçlanır.
-
Yalan söylemeye neden olan davranışın doğrusu ve nedeni söylenir. Örneğin; elini yıkamadığı zaman, yıkadım diyorsa, “iyi ki yıkadın. Yoksa yemek yerken mikroplar ellerinden ağzına girerek seni hasta edebilirdi” denilir.
-
Baskı uygulanmamalı. Konulan kurallar çocuğun yapabileceği gibi olmalı.
-
Yetişkinler çocuğun kaygılarını, sıkıntılarını ve sorunlarını dinlemeli.
-
Çocuk başka çocuklarla kıyaslanmamalı.
-
Çocuk yalan söylediğinde mükafatlandırılmamalı.
Turkish